توصيه­هاي فني جهت افزايش عملكرد مزارع كلزای آبی

– آماده سازي زمين: كلزا در اكثر خاكها به غير از خاكهاي شور و باتلاقي قابل كشت است كه به دو صورت هيرمكاري و خشكه­كاري انجام مي­شود. درهيرمكاري بعداز برداشت محصول سال قبل، زمين را يك آب سنگين داده تا بذور ريزش كرده و بزر علفهاي هرز سبزكرده(ماخاركردن) ودر زمان گاورو شدن با زدن يك شخم عميق بوسيله گاوآهن بر­گردان يا بشقابي يك نوبت پنجه­غازي با علف هرز مبارزه شده ودر صورت كلوخه بودن خاك يك بار ديسك يا دو بار عمود بر هم و يك بار ماله (لولر) خاك را كاملا آماده عمليات بعدي مي­كند.

در خشكه­كاري، زمين  يك شخم با گاوآهن برگرداندار يا بشقابي به عمق 35-30 سانتيمتر زده و بعد از آن دو تا سه بار ديسك عمود برهم و يك بار ماله براي تسطيح زده مي­شود.

-انتخاب بذر: حتي­الامكان از بذور توزيعي مادري و گواهي شده توصيه شده توسط موسسه تحقيقات اصلاح و تهيه نهال و بذر استفاده شود( ارقامي مثل: طلايه، اكاپي، ليكورد، اُپرا، زرفام و…). بذر ضد عفوني شده با سم و دز مناسب طبق توصيه سازمان حفظ نباتات و با تكنيك صحيح. در صورت استفاده از بذور خود مصرفي، از انواع آزاد گرده افشان و رعايت فاصله ايزولاسيون (قرنتينه) حداقل 500 متر از ساير مزارع و مخلوط كشي شده زير نظر كارشناسان كنترل و گواهي بذر مي توان سود جست.ميزان بذر مورد استفاده در كشت با بذركار شش تا هشت كيلوگرم در هكتار و در كشت دستپاش 10 تا 12 كيلوگرم در هكتار مي­باشد.

-كاشت:  1- كاشت دستي(دستپاش) كه توسط دهقان مجرب و كاركشته با ميزان بذر تعيين شده انجام مي­شود.

2- كاشت با بذركار(ماشين كارنده) مناسب در درجه اول از انواع پيشرفته مثل بذركارهاي پنوماتيك(مكشي) جديد و پيشرفته كاليبره شده با ميزان بذر تعيين شده در زمين، در صورت نبود اين نوع بذركار از سايركارنده­هاي بهينه شده براي كاشت كلزا مثل تاكا يا همدانكار و … با نظر كارشناسان مديريت زراعت  مي­توان استفاده كرد.

3- تاريخ كاشت در مناطق سرد استان از 10 تا 30 شهريور و در مناطق گرم و معتدل استان از 15 شهريور تا دهم مهر ماه مي­باشد (تاريخ اولين آبياري مزرعه تاريخ كاشت محسوب مي­گردد).

مصرف کودهای شيميايي:

بر اساس آزمون خاک ميزان کود مورد نياز کشت کلزا تعيين گردد. تمامی کود فسفره، پتاسيمی و ثلث کود ازته به همراه 40 کيلوگرم سولفات روی قبل از کشت به صورت مصرف خاکی انجام گيرد. دو سوم کود ازته باقي مانده بطور مساوی قبل از شروع مرحله ساقه­دهي و در مرحله ظهور جوانه­گل به  صورت سرک مصرف و بلافاصله بعد از توزيع، آبياري انجام گردد.در صورتيکه در ابتدای فصل رشد در بهار علائم ظاهری کمبود عناصر ريزمغذی ظهور نمايد با مشورت کارشناس تغذيه محلولپاشي کودهای حاوی اين عناصر با غلظت 3 در هزار  انجام گردد.

– آبياري: دور و تعداد آبياري بسته به نوع خاك محل کشت 3-2 نوبت آبياري در پاييز و 4-3 نوبت در بهار انجام ­گيرد. در مراحل رشد كلزا بجز در زمان كاشت يعني  مرحله خاك­آب كه 2 تا3 آبياري لازم است بقیه آبیاری در مراحل بعد از سبزشدن بذر و استقرار بوته­ها در خاك، ساقه رفتن، گلدهي، غلاف­دهي، دانه­بندي و پرشدن غلاف و رسيدگي دانه هركدام يك آبياري انجام گردد. آخرين مرحله آبياري زماني انجام ­شود كه 20 درصد غلاف­هاي ساقه اصلي قهوه­اي شده باشد با وقوع 25-15 ميليمتر بارندگي در هر يك از مراحل فوق آبياري حذف ­گردد. آبياري به يكي از روشهاي مرسوم از قبیل روش باراني، جوي و پشته يا نشتي وغيره به آرامي و دقت کامل در تمام مزرعه كلزا انجام شود.

– آفات : يكي از آفات مهم شته مومي است، كه روش مبارزه شامل: 1- كانون كوبي (سمپاشي مراكز تجمع) در حاشيه مزرعه 2- سمپاشي در فصل پاييز در صورت آلودگي 3- سمپاشي در فصل بهار با سموم توصيه شده اداره حفظ نباتات با روش و دُز مناسب و تكرار سمپاشي 15 تا 20 روز بعد در صورت نياز

ديگرآفات سوسكهاي گرده خوار است كه در صورت آلودگي سمپاشي با يكي از سموم توصيه شده مثل فوزالن، ديازينون با دُز و روش مناسب.

زنبوربرگخوار كلزا آتاليا لارو(كرم) آن از برگهاي گياه تازه روئيده كلزا تغذيه مي­كند. براي مبارزه از سموم تماسي-گوارشي با نظارت كارشناسان حفظ­نباتات در زمان مناسب مي­توان استفاده كرد.

– بيماري­ها : اسكلروتينيا عامل بيماري پوسيدگي ساقه كلزا است در مناطق مرطوب شايع است، براي مبارزه 1- رعايت تناوب زراعي (مثل گندم-كلزا-گندم)، 2- شخم عميق پس از برداشت كلزا سمپاشي مزارع آلوده با سم قارچكش مناسب و توصيه شده ، رعايت تراكم مناسب (80 تا 100 بوته در متر مربع).

بيماري فيلودي كه در اثر عامل آن غلافها تغيير شكل داده و توخالي مي­شوند براي مبارزه با عوامل انتقال آن (شته مومي و سنك ) بايد مبارزه كرد.

– علفهاي هرز: براي مبارزه با علفهاي هرز پهن برگ مثل پيچك، گل گندم، خرفه و… رعايت تناوب زراعي، انجام هيرم­كاري، مصرف سم ترفلان 10 تا 15 روز قبل از كاشت با ميزان توصيه شده كارشناسان حفظ­نباتات، مصرف سم لونترل در هنگام 3 تا 4 برگي شدن بوته­هاي كلزا به ميزان 7/0 ليتر در هكتار ، در اراضي كوچك وجين دستي براي مبارزه با علفهاي هرز مؤثر است.

در مورد علفهاي هرز برگ باريك نيز رعايت تناوب زراعي، هيرم­كاري، مصرف ترفلان قبل از كاشت، مصرف سموم باريك برگ كش مثل گالانت، سوپر­گالانت، نابواس، فوكوس و… در هنگام مناسب ، ميزان و روش توصيه شده، براي مبارزه مناسب است.

– برداشت : در روش مكانيزه ترجيحاً برداشت با كمباين نو (كمتر از 10 سال از ساخت آن گذشته باشد) انجام شود. در مناطق خشك در ساعات اوليه صبح و عصر برداشت صورت گيرد. سرعت هد كمباين 15 درصد بيشتر از سرعت حركت كمباين بوده و ارتفاع هليس از كف پلاتفرم 20-12 ميليمتر و فواصل در طرفين كاملاً يكسان باشد. برداشت بايد با نظارت كامل گروههاي فني ناظر بر برداشت و رعايت تنظيمات كمباين بر اساس دستورالعمل مربوطه انجام شود.  در برداشت دستي رعايت زمان مناسب برداشت بعد از كفبر كردن بوته­ها دا داس يا علف­چين(موور)، محصول بايد به مدت  5-3 روز در شرايط مزرعه و در معرض نورآفتاب قرار گيرد تا بذور نارس سبز رنگ رسيده و به رنگ قهوه­اي يا سياه در آيند و موقعي كه رطوبت دانه به 15-12 درصد رسيد، عمل خرمنكوبي (جدا كردن دانه از غلاف) بايد انجام شود.

– زمان برداشت: برداشت غيرمستقيم(دو مرحله­اي) وقتي است كه 50-40 درصد بذور داخل غلافهاي ساقه اصلي و شاخه­هاي اوليه به رنگ قهوه­اي روشن يا تيره تغيير رنگ داده باشد.

در مورد ارقام هيبريد كه رسيدن آن يكنواخت است زماني 90-85 درصد بذور غلافهاي شاقه اصلي و شاخه­هاي اوليه به رنگ قهوه­اي روشن يا تيره متمايل شدند. مي­توان به طور مستقيم با كمباين محصول(در 13 درصد رطوبت بذر)را برداشت نمود.

– حمل و نقل و كيسه­گيري:  بعد از بوجاري و تميز كردن بذور و رسيدن رطوبت آن به 8 درصد، محصول در كيسه­هاي 100-50 كيلوگرم ظرفيت با كيفيت مناسب و نسبتاً مقاوم كيسه­گيري و به محل انبار حمل نمود.

– نگهداري و انبارداري: در انبارهاي سرپوشيده، با ارتفاع حداقل 20سانتيمتر از كف و در شرايط تهويه مناسب و رطوبت پائين كمتر از 12 درصد مي­توان محصول را نگهداري كرد. حتي­الامكان از ورود جوندگان و پرندگان به داخل انبار بايد جلوگيري كرد.